Een trots en minzaam volk met een bewogen, rijke geschiedenis

Khor Virap & Mount Ararat

Khor Virap

Aleppo als shopping bestemming ...

Happy interested traveller

Say no more

Give us great food and we are happy

Favorite dish (tomato with eggplant)

We love Yerevan

Deze ochtend werden we als echte rijkeluis toeristen opgehaald aan onze airbnb om met een private guide Khor Virap te bezoeken. Vandaag is dit een oud klooster waar je de beste uitzichten op de heilige berg Ararat hebt. In een verder verleden was dit één van de twaalf hoofdsteden die Armenië gekend heeft. Om dit land goed te begrijpen is het echt wel noodzakelijk dat we wat over de geschiedenis leren. Wie minder geïnteresseerd is hierin slaat onderstaande paragraaf maar over.

De geschiedenis van Armenië gaat heel ver terug in de tijd. Het is een land dat over de eeuwen heen door veel diverse volkeren bezet werd: van Romeinen, Mongolen, Perzen, Ottomanen tot meest recentelijk de Turken, de Azeri's en de Russen. Met de splitsing van het Romeinse Rijk in de 4e eeuw nc werd Armenië opgedeeld in en Perzisch stuk en een Byzantijns stuk. Vijftien eeuwen later zien we een gelijkaardige opdeling wanneer een deel van Armenië tot het Ottomaanse rijk (huidige Turkije) en een ander deel tot het Russische rijk. In de tussentijd is er op een bepaald moment in de geschiedenis zelfs sprake geweest van een gigantisch Armeense rijk dat heel de Kaukasus omvatte en en reikte tot aan het oude Egypte. Of zoals Marjan zegt: "we heersten over een gebied dat reikte van de Kaspische zee tot aan de Zwarte zee en verder helemaal tot aan de Middellandse zee". De vele overheersingen van de Armenen hebben tot een heuse diaspora geleid waardoor er driedubbel zoveel Armeniërs buiten hun land leven (10 miljoen) als in Armenië zelf. Ter vergelijking: Armenië is even groot ongeveer als België maar telt dus nog geen drie miljoen inwoners. De Armenen die eind 19e eeuw in het Ottomaanse rijk woonden, lieten op een bepaald moment meer en meer van zich horen. Ze wilden een erkenning van hun cultuur en meer vrijheden. Iets wat in die tijd, in het door de Russen bezette deel van Armenië, wel het geval was. De Ottomaanse sultan beantwoordt hun vraag met wrede repressie. Tienduizenden Armeniërs worden vermoord, vele tienduizenden ontvluchten de streek. Daarenboven brak WO1 uit waardoor Turkije en Rusland als vijanden tegenover elkaar stonden. De Turken hebben toen beslist om de “opstandige” Armeniërs te deporteren naar Syrië. Naar schatting 600.000 tot 1,2 miljoen Armenen hebben hierbij de dood gevonden. Naast het onnoemelijk het menselijke leed werd ook het cultureel erfgoed grotendeels verwoest. Iets wat voor de gehele mensheid een echt drama is, gezien het rijke verleden van de Armenen. Algemeen wordt aangenomen dat dit de eerste genocide van de Westerse geschiedenis was maar Turkije weigert - tot op vandaag - dit te erkennen. Ook de USA erkent de volkerenmoord op de Armenen niet. België en met ons vele Europese landen wel. Na WO1 proberen Rusland en Turkije de brokken te lijmen en verdelen ze de regio onder elkaar. Turkije krijgt de hele regio rond de heilige Armeense berg Ararat, Oostelijk Armenië komt onder Russische invloed en om de Turken gunstig te stemmen wordt afgesproken dat Nagorno-Karabach bij het Islamitische Azerbeidzjan wordt gevoegd. De kiem voor een conflict dat in 1991 in alle hevigheid zal uitbarsten en waarbij deze regio de onafhankelijkheid uitroept. Het wordt hierin officieus gesteund door Armenië (met verborgen steun van Rusland). 30 000 doden later komt er in 1994 een staakt-het-vuren maar tot op vandaag is er geen vredesverdrag en blijven de grenzen met Turkije en Azerbeidzjan gesloten. De armeniërs zijn er niet op uit om Nagorno-Karabach terug in te lijven maar willen gewoon erkenning dat dit een gebied is wat al eeuwen tot hun cultuur behoort. De regio bevat bijzonder veel cultureel -christelijk- erfgoed waaronder enkele kloosters uit de eerste eeuw nc. In 2021 zal het precies 100 jaar geleden zijn dat de landsgrenzen van Armenië door het akkoord tussen Turkije en Rusland hertekend werden. Voor de Armeniërs zal dat een moment zijn om zich terug te richten naar Rusland en hen te vragen om toe te geven dat het document waarop de Russen zich toen gebaseerd hebben om de diverse provincies van Armenië toe te verdelen onder de buurlanden vals was. Er was immers een officiële erkenning door de volkenbond over de grenzen van Armenië (waarbij NK en Ararat binnen de landsgrenzen vielen). Dit belooft opnieuw een periode van spanning met zich mee te brengen.

Op politiek vlak heeft Armenië recentelijk een fluwelen revolutie gekend. In de lente van 2018 is het volk 18 dagen lang heel vreedzaam op straat gekomen om duidelijk te maken dat de toenmalige president -die er al twee ambtstermijnen had opzitten- niet nogmaals als eerste minister kon aantreden. Een dag voor de herdenking van de honderdjarige genocide heeft de president beslist om af te treden. In zijn plaats is de oppositieleider gekomen. Via onze gids vernemen we dat er nu een Renaissance aan de gang is. Op economisch vlak wordt er veel ingezet op toerisme en ICT. Armeniërs kunnen nu leningen afsluiten om nieuwe economische activiteiten op te starten aan voordelige rentevoeten. Daar waar ze vroeger 20% of meer intrest betaalden, is dit nu onder 10%. Het geeft een boost aan de economie. Marian vertelt ons dat de overheid aan het onderhandelen is met Ryanair om goedkope vluchten naar Yerevan te brengen. het was ons zelf ook al opgevallen dat het werkelijk duurder is om naar Armenië te vliegen dan naar Georgië. Voor onze vlucht naar tbilisi van op Brussels airport betaald we nog geen €300 per persoon. Vluchten met Ryanair naar yerevan zouden ongetwijfeld een boost geven aan het toerisme. ik heb in mijn gesprek met Marjan maar wijselijk gezwegen over de impact op het milieu want wij hebben op dat vlak toch net iets makkelijker praten dan zij.

Ten tijde van de Sovjetrepubliek had Armenië een relatieve onafhankelijkheid op cultureel vlak maar puur economisch was het volledig afhankelijk van zijn overheersende broer Rusland. Ze hebben dan ook een moeilijk economisch herstel gekend na de val van het Russische rijk. Veel voedsel en andere producten moet worden geïmporteerd, kleinschalige landbouw is in de plaats gekomen van grootschalige planeconomie-bedrijven. Een aardig gevolg hiervan is dat er -noodgedwongen- veel ecologischer gewerkt wordt.

Onze gids Marjan vertelt ons dat het huidige Yerevan in de 19e eeuw ontworpen werd door de architect Alexander Tamanian. Hij wou een stad waarbij er veel aandacht is voor groen en water. In zijn concept zouden er ongeveer 150.000 mensen wonen. Op vandaag zijn dat er 1,2 mln. Méér dan één derde van de bevolking van Armenië. Voor jonge mensen is het dan ook heel erg moeilijk om buiten Yerevan werk te vinden. Tamanian heeft de stad ontworpen naar de vorm van de zon waarbij hij een groot centraal rond plein voorzien heeft van diverse uitlopers naar alle kanten. Armenië betekent dan ook "volgers van de god Ar", de God die symbool staat voor de zon. Armeniërs zeggen graag dat zij behoren tot het Arische ras. Iets wat voor ons, door de recente geschiedenis, een heel nare bijklank heeft gekregen maar wat voor hen helemaal niet zo is.

Wanneer we aan het Khor Virap klooster staan en de berg Ararat in al zijn glorie (en zonder mist!) kunnen bewonderen, voel je aan alle aanwezigen dat dit een beeld is die niet klopt. De berg behoort de Armeniërs toe. Vlakbij het klooster zien we de prikkeldraad die de grens met Turkije afbakent. Schrijnend. Het is zoals Barbara Sarafian in een artikel van Mo magazine schrijft: "Op een ochtend word je wakker en is jouw berg verhuisd naar een ander land". Barbara Sarafian heeft zelf Armeense roots net zoals een aantal andere bekende personen: Kim Kardashian, de zangeres Cher, de tennisser David Nalbandian en eveneens tennisser Andre Agassi. Je kan ervan uitgaan dat iemand met een achternaam die eindigt op "-ian" hoogstwaarschijnlijk Armeense roots heeft. Op de trappen van het klooster praten we nog met Marian over haar en onze reizen. Het is voor hen heel moeilijk om naar het buitenland te reizen omdat ze ongeveer voor elk land een visum nodig hebben. De buitenwereld ziet hem niet altijd graag komen omdat er gevreesd wordt dat ze hun toeristenvisum zullen misbruiken om zich definitief in het land te vestigen, gezien hun armoedige situatie.

We zijn alledrie heel blij dat we deze uitstap met gids gedaan hebben. Het heeft ons veel geleerd over dit land wat ook de bedoeling was. Het is bijna middag als Marian en de chauffeur ons terug afzetten in het centrum van Yerevan. Omdat we graag nog eens willen genieten van het heerlijke Armeense eten trekken we naar Lavash, een restaurant dat in alle gidsen vernoemd wordt als iets wat je moet doen wanneer je wil genieten van het Armeense brood. Na de lunch nog door stad wandelen. Heet. Heter. Heetst. We beslissen om terug te keren naar ons appartement voor wat rust en praktische zaken. Yerevan is echt een avondlijke stad. Na 18u komt iedereen buiten en keren de heerlijke temperaturen terug. De pleinen lopen vol, kinderen (en volwassenen) spelen in de fonteinen en vanop de terrassen genieten mensen van deze aanblik. Ook voor ons is het tijd voor een apéro. Met een glas lekkere Armeense wijn, experimenteer ik met het spraaktoetsenbord van Google. Hoe geweldig is dit om mijn verslag te kunnen inspreken en dan hier en daar iets te corrigeren. Benieuwd of het verslag dan iets meer spreektaal zal bevatten. Als afsluiter hebben we gereserveerd bij de Tavern, een restaurant waar Armeniërs zelf ook graag komen om hun local dishes te proeven en ondertussen naar live muziek te luisteren. Het eten was lekker (maar véél) maar wij vonden de setting en sfeer bij Shereb beter. Bovendien hebben de Armeniërs de vervelende gewoonte om in het grootste deel van het restaurant roken toe te staan. Wij kunnen ons dit niet meer voorstellen maar op elke tafel staat minstens een asbak. hoe je het ook draait of keert de rook beïnvloedt toch je eten. Afsluiten doen we uiteraard met onze geliefde klank- en lichtshow bij de fonteinen. Yerevan, je zit in ons hart.