“Amme mo tope zien - Tuena, ngot tjoellie wallala"

Zondag 20 augustus 2017

leuk in de laadtruck

kerkdienst op zondag

motto van de school

verse melk voor de studenten

zo voetballen jongens met meisjes

overal véél volk speciaal voor ons

shockerend

bonfire

Om 6u20 staat één van de leraars aan onze tenten te roepen dat de leerlingen op ons aan het wachten zijn om te vertrekken naar de kerk! Huh?? We hadden afgesproken dat we om 7u vertrekkensklaar zouden zijn dus onze wekker stond om halfzeven. Enfin, Afrikanen die willen op tijd zijn, het is al een evenement op zich. Om 7u staan we daar maar het is uiteindelijk 7u15 als de colonne zich te voet op gang trekt. We rijden hier al twee weken met een grote vette jeep rond en zien constant mensen te voet of met de fiets langs de weg. Door zelf eens te voet in het stof te lopen langs een weg die helemaal afhelt, besef je pas écht een beetje wat het is. In het gemotoriseerde transport is er hier ook duidelijk een hiërarchie: de grootste heeft altijd voorrang. Gigantische vrachtwagens, vaak volgeladen met mensen en dieren en bagage, maken hier dan ook gretig gebruik van. Het is een half uur stappen naar de kerk. We zijn twee weken in Afrika en we zijn al twee keer naar de kerk geweest. Help! Bij het buitenkomen van de mis, ging het zelfs zo ver dat we tegen elkaar zeiden dat we meer naar de kerk zouden komen mochten we hier in Afrika wonen. De viering op zich was weer helemaal op zijn Afrikaans: gezang (dat niet altijd even geweldig was), mensen die binnen en buiten gaan, een gevulde kerk, muziek met beats uit gigantische boxen, een poster waar reclame gemaakt wordt voor een reis naar Israel van 1680 dollar maar bovenal een bevlogen humoristisch priester die écht appèl maakt op zijn parochianen. Boeiende man om naar te luisteren. Chirunda, een ontzettend lieve jongen, de enige in het dorp met een rijbewijs die mag rijden met de enige auto in het dorp (die van de priester), is ook de pianist van dienst. Op een elektronisch keyboard probeert hij de boel wat op te fleuren met wel heel amateuristische deuntjes. Het is aandoenlijk. Op het einde van de viering, bedankt de priester de “muzunge” omdat we hun gemeenschap hebben uitgekozen voor een bezoek. Hij is vandaag de eerste die ons bedankt en zal niet de laatste zijn. Frieda had mij gevraagd of Fé op het einde van de mis eens een stukje op de piano wou spelen. Ik had nooit gedacht dat ze dat zou zien zitten maar ze wil het wel doen. Super! Ze zet zich achter het keyboard, drukt op wat electronica en begint te spelen. Het bekende nummer van Yann Thiersen uit de film van Amélie Poulain weerklinkt in ORGEL-versie. Zij die het kennen vinden het hilarisch lelijk, zij die het niet kennen vinden het geweldig. Proud of my girl. Als we terugkeren staat de zon alweer hoog aan de horizon. Dit valt ons toch ook écht wel op: de zon staat hier op de evenaar pal boven je hoofd waardoor ze nog feller brandt. Als je dan nog een half uur -zonder hoed- door het rode stoffige zand moet stappen, weet je dat het warm is. Terug op school krijgen we ons ontbijt in de leraarskamer. Daarna hebben we “vergadering” met de twee directeuren van de lagere en middelbare school. Ze willen ons nog eens klaar en duidelijk vertellen over hun projecten. Wat daarbij grappig is, is dat ze keer op keer opnieuw beginnen met hetzelfde: zichzelf voorstellen, vier keer zeggen hoe blij ze wel zijn met ons als visitors (in Ugandees Engels dat je bij momenten heel moeilijk begrijpt) en dan halen ze papieren uit! Ze zien hier toch zoooo graag papier! En ik weet niet of het Frieda is die het hen geleerd heeft maar ook tijdens de rest van de dag valt het ons op dat ze overal projectfiches hebben opgemaakt waarbij ze eerst vertellen over de geschiedenis van hun school, vervolgens het “motto” uitleggen (ze hebben écht allemaal een motto) om daarna de realisaties en toekomstige projecten te benoemen. Deze laatste zijn ook altijd voorzien van een concreet budget. Op zich dus héél helder en wat mij betreft absoluut de goeie manier om vooruit te gaan. Om het met hun woorden te zeggen: “Rome was not build in one day”. We overlopen de fiches van de secundaire en lagere school en moeten na de “meeting under the mangotree” vaststellen dat het geen 10 minuten geduurd heeft (zoals aangekondigd) maar wel 30 min. We wandelen naar het voetbalveld waar er een wedstrijd zal gespeeld worden : jongens vs meisjes. Vijf van de zeven leden van ons gezelschap spelen ook mee. Sophie en ik nemen zo’n plastic stoel (je ziet ze hier werkelijk overal in allerlei kleuren) en installeren ons in de schaduw. We zijn geshockeerd om vast te stellen vast dat de handen van de jongens vastgebonden worden op hun rug met een stuk stof. Dit zijn ze beginnen doen nadat er klachten gekomen waren van de meisjes over handtastelijkheden. Iets wat in voetbal soms onbedoeld kan gebeuren. Door de vastgebonden handen is er ook meer kans voor de meisjes om toch eens te winnen. Het blijft hoe dan ook een vreemd beeld. Nico, Witse en Koen spelen met hun handen op hun rug (niet vastgebonden). Halfweg de wedstrijd moeten we doorgaan naar de eerste van vier bezoeken die gepland staan vandaag. Sophie en ik vertrekken alvast met Frieda. De rest komt dan na de wedstrijd. We hijsen onszelf in de laadbak van de pick-up truck van Chirunda en vertrekken. We gaan naar een soort opleidingscentrum voor dropouts, mensen die hun studies voortijdig gestopt zijn kunnen daar alsnog een soort praktische opleiding krijgen. Mooi initiatief. In tussentijd hebben ze hier ook een soort coöperatieve opgericht om families te verbinden in allerlei zaken rond melkproductie en gender-equality. Aneth is er net bezig met een oefening met een groep van zo’n 20 mannen en vrouwen. Eén van de oefeningen heeft voor mij een shockerend resultaat. Er wordt aan mannen en vrouwen apart gevraagd om een budget van 10.000 shilling te besteden. Waaraan zouden ze het geven? De vrouwen antwoorden allemaal gelijkaardig: eten, “schoolfees", shelter (in plaats van house!!), water en savings for future investements. Bij de mannen zien de antwoorden er ook gelijkaardig uit: 1.house 2.alcohol 3.meat 4. co-wife! Dit zo zwart op wit naast elkaar op een bord te zien, doet je heel duidelijk beseffen dat het ontzettend goed is dat ze hier in Oeganda rond genderequality aan het werken zijn. Iets wat de overheid trouwens ook steunt! Ook de scholengroep die wij steunen, werkt sterk rond dit thema. Het is nog altijd zo dat meisjes thuis veel meer moeten werken dan jongens, dat jongens altijd voorkeur krijgen als er maar beperkt budget is om kinderen naar school te sturen en dat verder studeren voor meisjes te weinig voorvalt. Ondanks de wetgeving rond gender equality en de toepassing ervan bij de verkiezingen waar ook vrouwen op lijsten kunnen staan, blijft er mijn inziens wel nog een gigantische issue rond polygamie. Voor de man is het toegestaan om meerdere vrouwen te hebben (vice versa niet). Deze wonen vaak in verschillende huizen/hutten vlakbij elkaar. De man gaat waar het hem uitkomt. Als hij ziek of stervende is, keert hij vaak terug naar zijn eerste vrouw of gebeurt het dat zijn meerdere vrouwen samen voor hem zorgen. Dit maakt vrouwen zo kwetsbaar en afhankelijk van de goodwill van mannen. Ook het systeem van erfenissen en bruidsschatten draagt daar toe bij: als ouders moet je voor je zonen proberen een stuk land te kopen vlakbij jouw huis. Zij bouwen daar dan hun eigen huis op met hun vrouw. De meisjes verhuizen altijd naar een andere familie. In ruil wordt er een bruidsschat betaald. Trouwen is trouwens iets wat in Oeganda heel duur is en wat dan ook vaak pas op oudere leeftijd gebeurt. Geen kinderen voor het huwelijk is iets wat de kerk hier niet verkocht krijgt. Een paar structurele ingrepen in heel oude tradities zijn volgens mij toch écht nodig om de rol van meisjes in deze samenleving volledig te laten ontplooien. Na de man/vrouw sessie, krijgen we nog een lokaal gemaakte yoghurt uit een zakje en zien we de rest van de groep arriveren in de pick-up. We bekijken samen het toneelspel dat ze voor ons brengen. Ook dit gaat over genderequality en polygamie. Heel goed dat ze hier zelf toneelstukken rond maken! Ook al is het in hun lokale taal (er zijn 78 lokale talen in Oeganda), toch begrijpen we de grote lijnen, met dank aan Chirunda die bij ons komt zitten om te vertalen. Wanneer het toneelspel over is, krijgen we nog een dansje en wat zingen en dan kunnen we vertrekken naar de volgende bestemming. Het is ondertussen 13u, we moeten eigenlijk nog één vrouwengroep doen en dan gaan we lunchen. Yeah right. Als je in Oeganda een gast over de vloer hebt en je biedt hem geen eten aan dan zal deze nooit meer terugkomen. We zullen het geweten hebben. Nog drie vrouwengroepen te doen, nog drie keer eten, nog evenveel overenthousiaste dansen en speeches die véél te lang duren, honderd keer zeggen hoe dankbaar ze wel zijn dat er special guests uit BELIGIUM zijn en dan van die supersone kreetjes die vanuit het diepste van hun buik komen terwijl ze uitbundig lachen. Het is moeilijk om dit allemaal in detail te beschrijven. We waren écht overweldigd. Telkens opnieuw stonden de plastic stoelen voor ons klaar en moesten we op de eerste rij gaan plaatsnemen. Er was overal veel volk: uiteraard de vrouwengroepen zelf maar meestal was heel het dorp aanwezig, inclusief tientallen kinderen. Handjes schudden, glimlachen, high five geven, … “muzungu, muzungu, …”. Meestal waren we bij het huis van één van de leden van de groep. Zij zijn dan écht blessed en hun huis zal nu in waarde stijgen omdat wij er geweest zijn, zegt Frieda. Het ontzag voor de muzungu is hier heel groot. Zij realiseren zich dat we heel veel keuze hadden om dingen te bezoeken en voelen zich enorm gezegend dat we net hen hebben uitgekozen. Telkens opnieuw krijgen we ook ongeveer hetzelfde eten voorgeschoteld. Iets wat we hier ondertussen al een paar dagen eten en wat duidelijk als “typisch Oegandees” mag bestempeld worden: gekookte rijst, gebakken rijst, Irish potatoes (eigenlijk gewone aardappelen maar vaak gekruid met paprika of gebakken), groene groenten, rundvlees en kip (met tientallen minibotjes in) en uiteraard matoke, geserveerd met pindasaus. We eten écht een klein beetje want we realiseren ons dat we overal iets zullen moeten eten. Bij de tweede groep krijgen we een tropische regenbui en moeten we binnen in het huis schuilen. Ik durf écht niet in de zetel gaan zitten uit schrik voor vlooien, dan maar op een plastic stoel en zoals altijd: eten met je bord op je schoot en voor wie wil is er een vork. Regen zou voor nog extra blessings zorgen dus deze mensen zijn bijzonder tevreden. Na de derde groep (met ontzettend veel dansen en speeches) hebben de kinderen het écht gehad. De slappe lach van al het overweldigende wat ons overkomt en van vermoeidheid. Wat een knotsgekke bedoening is dit toch. We hadden eigenlijk gedacht dat we hier wat “vrijwilligerswerk” zouden komen doen. Onze handen uit onze mouwen zouden kunnen steken. In plaats daarvan worden we als echte koningen overal rond gebracht en wordt er met ons “geparadeerd”. Zij zijn zooooo blij dat we er zijn en willen allemaal duidelijk maken wat ze al gerealiseerd hebben en graag in de toekomst nog willen gaan doen. Overal moeten we het gastenboek tekenen, allemaal geven ze ons een bundeltje papieren met uitleg over hun project. We zijn héél blij als we na de derde groep even naar het huis van Phoebe kunnen. Zij is de vrouw van Steven, één van de bezielers van de school en ook de vrouw in wiens huis Frieda verblijft als ze in Namwendwa is. We krijgen er -uiteraard- ook weer eten maar kunnen wel even bekomen en genieten van de stilte en een goeie zetel. Nico en Koen beslissen om terug te keren naar de school om nog een paar portretreeksen te maken. Ze willen graag een fototentoonstelling organiseren over deze reis om zo ook nog fondsen in te zamelen voor de school. De kinderen gaan met hen mee. Sophie en ik nemen samen met Frieda en Aneth de laatste groep voor onze rekening. Deze groep is eigenlijk het begin van alles geweest. Zij hebben ooit aan Frieda uitgelegd wat ze wilden gaan doen. Frieda heeft hen dan in contact gebracht met Aneth en samen hebben ze al een hele weg afgelegd. Vrouwen in andere gemeenschappen hoorden hiervan en wilden ook aansluiten. Omdat een groep niet té groot mag zijn om goed te functioneren zijn er nieuwe groepen opgestart in plaats van de eerste te vergroten. Zo zijn er ondertussen vier. Je ziet écht wel een verschil in maturiteit van de groepen. Bij sommigen is er helemaal nog geen sprake van genderequality en een goeie organisatie maar bij deze laatste groep bijvoorbeeld, zie je dat absoluut wel. Deze vrouwen hebben ook ingezien dat ze ook met hun handwerk geld kunnen verdienen. Ze zijn terug manden gaan vlechten, tapijten maken, breien enz. Samen zoeken ze telkens naar verkooppunten en optimalisaties. Ze leggen allemaal iets van geld in een pot. Deze pot gaat dan elke keer naar één van de leden. Frieda heeft in België ook een vrouwenwerkgroep en verdubbelt met deze groep het ingelegde bedrag. Krachtige netwerken van slimme vrouwen! I like it. Eén van de zaken die ze nu ook gedaan hebben is een feesttent aangekocht. Deze kunnen ze nu gaan verhuren wat dan weer voor inkomsten zorgt. Ook iets wat Aneth en Frieda hen geleerd hebben: niet van dag tot dag leven maar vooruitdenken op lange termijn. Gelukkig is de tent er want na hun welkomstdansen (waar Sophie en ik onmiddellijk moesten in participeren), begint het plots water te gieten. Echt met bakken uit de hemel. De grootste regenbui die we hier al gehad hebben. Aanvankelijk lijken we nog droog te blijven in de tent maar na vijf minuten komt het water over het grondzeil gelopen. We heffen samen het zeil op. Hun handwerken worden in veiligheid gebracht en we eindigen in een situatie waarin Sophie, Frieda en ik op een stoel gezet worden met voor en achter ons grondzeil dat in de hoogte gehouden wordt. Zij lopen met hun schoenen of op blote voeten door de regen en de modder. Ze staan soms letterlijk tot aan hun enkels in de rode modder. Omdat de show moet doorgaan, beginnen ze in deze situatie aan hun toneelstuk dat ze voorbereid hadden. Guess what … zelfde scenario als de groep van deze ochtend. Het was dus makkelijk om volgen. Het was wel hilarisch om zien hoe vrouwen de rol van mannen spelen. Ook de aanwezige mannen en kinderen konden ermee lachen. Deze vrouwen zijn voor een dag als vandaag trouwens helemaal opgedirkt: ze dragen een “gomez”: een felgekleurd lang kleed met gigantische pofmouwen. Na het toneelstuk zeggen ze nog eens allemaal hun naam, tonen ze ons hun craftwerk en kopen we elk twee mooie manden voor 2,5 euro per stuk! Het is ondertussen gelukkig gestopt met regenen maar alles is doornat en de wegen zijn één grote modderpoel. Bovendien is de avond gevallen en is het dus pikdonker. Sophie en ik en Regina (een meisje dat al heel de dag met ons mee gaat en door Frieda geholpen wordt na een aantal bijzonder schrijnende gebeurtenissen in haar leven) kruipen in de pick-up, Frieda en Aneth gaan naast de chauffeur zitten. We denken dat we nu terug naar school rijden maar plots komt er een telefoontje dat het bier op is op school. Chirunda moet dus nog ergens bier zien te vinden. Hij zet ons af bij de pastorie en komt pas een uur later terug met twee bakken bier en frisdrank. Het is al bijna negen uur. Het programma voorzag dat we tegen 18u terug zouden zijn van de vrouwengroepen! We maken nog een praatje met de priester en vertrekken dan uiteindelijk terug naar de school. De mannen en kinderen hadden geen idee waar wij al die tijd uitgehangen hadden. Zij hebben samen met de studenten al wat liederen gezongen bij het kampvuur en hebben hun foto’s kunnen nemen. De kinderen hebben in de tent geschuild tijdens het grote onweer. We schuiven aan rond het vuur en zingen nog eens met alle aanwezigen ons zelfgemaakte lied. Deels op de tonen van 2 Unlimited’s “no limits, we’ll reach voor de sky, no valley to deep, no mountain to high” met dan aansluitend “amme mo, amme mo, amme mo, tope zien” en dan nog eens in hun taal “tuena, tuena, tuena, ngot tjoellie wallala”. Het is geweldig om dit zo samen te zingen en ook de tekst past perfect bij de context. Na het zingen van de liedjes moeten we nog “dinah” (=dinner) houden. Dit is opnieuw een soort aperitief met hapjes. Ondertussen praten we nog wat met de leerkrachten tot aan het supper (=avondeten) met opnieuw dezelfde menu. We kunnen letterlijk geen pap meer zeggen … Na het avondeten gaan we slapen. Ons verblijf hier is onvergetelijk, dat staat nu al vast.